Türkiye'de muz üretimi ve dış ticaretinin diğer ülkelerle karşılaştırılması: Türkiye'nin muz ithalatına yönelik korelasyon ve regresyon analizi

Abstract

Tarım ülkesi olarak bilinen Türkiye'nin muz ürününde talebi karşılamak için ithalata yönelmektedir. Bu çalışmada ithalatçılar için önemli olan döviz kuru oynaklığıyla muz ithalatı, üretici muz fiyatı ve üretici muz fiyatıyla muz ithalatı arasındaki ilişkiler incelenecektir. Ayrıca muz ithalatçıları ve üreticileri için muzun üretim ve dış ticaret gerçeğini öne çıkarıp önerilerde bulunma amacı taşımaktadır. Çalışmanın teorik kısmında muz ürünü hakkında genel bilgiler verilmiş, Dünya'da ve Türkiye'deki muz ekili alanlar, üretimler ve dış ticaretleri teorik olarak incelenmiştir. Analiz kısmında Türkiye'de muzun ithalatına yönelik 1994-2015 dönemi ele alınmış, korelasyon ve regresyon testi yapılmıştır. Muz ürününün dış ticareti üzerinde etkili olduğu düşünülen değişkenler olarak; yıllık bazda dolar kuru, muz ithalat miktarı ve muz üretici fiyatları veri olarak kullanılmıştır. Söz konusu değişkenler arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını belirlemek için korelasyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda döviz kuru, üretici fiyatları ve logaritması alınmış muz ithalat verileri arasında doğrusal bir ilişkinin mevcut olduğu görülmüştür. Döviz kuru ile üretici fiyatları arasında aynı yönlü ve güçlü bir ilişki, döviz kuru ile logaritması alınmış muz ithalatı arasında doğrusal yönlü fakat zayıf bir ilişki, üretici fiyatı ile logaritması alınmış muz ithalatı arasında ise doğrusal ve zayıf bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir. Döviz kurundaki değişimin, muz üretici fiyatlarını ne ölçüde etkilediğine dair yapılan regresyon analizi sonucunda muz üretici fiyatında meydana gelen değişmenin %42,4'ünün döviz kuru tarafından açıklandığı, yani döviz kurundaki değişimin üretici muz fiyatını etkilediği sonucuna varılmıştır. Muz ithalatında meydana gelen değişmenin %23,9'unun döviz kuru tarafından açıklandığı, döviz kurundaki değişimin muz ithalatı üzerindeki etkisinin muz üretici fiyatına nispetle daha az olduğu ve döviz kurundaki değişimin muz ithalatını etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Muz ithalatında meydana gelen değişmenin %19,30'luk kısmının muz üretici fiyatı tarafından açıklandığı, muz üretici fiyatındaki değişimin muz ithalatı üzerindeki etkisinin az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye yıllık muz talebini karşılamak için muz üretiminde yetersiz kaldığından muz ithalatına bağımlıdır. Bu yüzden üretici fiyatındaki değişimin muz ithalatını etkilemediği düşünülmektedir. Türkiye'nin muz ürününde ithalata olan bağımlığını azaltmak için mevcut halde açık alanda yapılan üretim şeklini örtü altı üretim yöntemine dönüştürülebilir. Atıl halde bulunan tarıma elverişli olan (2b ve orman) gibi arazilerde muz üretimi yapılması şartıyla yatırımcılara uzun vadeli düşük fiyatlarla kiralanabilir. Hem devletten muz üretimi için kiralanan arazilere, hem de şahıslara ait tarım arazilerine yönelik örtü altı muz yetiştirmesi amacıyla verilen teşvikler Türkiye kendi muz tüketimini karşılayacak düzeyde üretim yapıncaya kadar devam ettirilebilir. Türkiye muz üretiminde kendi talebini karşılamak için yetersiz üretim yapıyor olsa da Belçika, Hollanda, Almanya gibi ülkelerin yaptığı yöntemle muz ürünün transit ticaretini yaparak kar elde edebilir. Ayrıca üreticilerle yapılan saha araştırmalarında, üretime verilen teşviklerin yanında üreticiyi korumaya yönelik kaçak yollarla ülkeye giren muz ithalatıyla daha fazla mücadele edilebilineceği, üretimin arttırılması açısından devletin üretim girdilerine desteğinin arttırılabilineceği belirtilmiştir. Bunların yanında sulama suyunun yetersizliği gibi faktörlere devlet tarafından çözüm üretilmesi ve ekili arazilerin imarlaşmaya karşı korunmasının sürdürülebilir bir üretim açısından etkili olacağı tespit edilmiştir.

Turkey known as an agricultural country, but Turkey is heading towards the import of bananas to meet the banana demand. In this study, the relationship between the exchange rate volatility, which is important for the importers and banana import, producer banana prices; relationship between banana import and producer banana prices will be examined. In addition for banana importers and producers to bring forward the fact of banana production and it's foreign trade and aim to suggestions. In the theoretical part of the study, general information about banana products was given and World's and Turkey's banana cultivated areas, productions and foreign trade were studied theoretically. In the analysis part, the period of 1994-2015 for the import of banana in Turkey was considered and correlation and regression tests were done. As variables which are thought to be effective on foreign trade of banana product; Dollar exchange rate, banana import amount and banana producer prices are used as data on annual basis. Correlation analysis was performed to determine whether there is a meaningful relationship between the variables. The analysis showed that there is a linear relationship between exchange rate, producer prices and the logarithm taken imported bananas. It has been determined that there is a linear and weak relationship between the exchange rate and the producer prices, a linear and weak relationship between the exchange rate and the imported bananas, and a linear and weak relationship between the producer price and the logarithm taken imported bananas. As a result of the regression analysis of the effect of exchange rate change on the banana producer prices, 42.4% of the change in banana producer price was explained by the exchange rate, that is, the change in exchange rate affected the producer banana price. 23.9% of the change in banana imports is explained by the exchange rate, the effect of the exchange rate change on the banana import is less than the banana producer price and the change in exchange rate does not affect the banana import. The change in the banana producer price, which is explained by the banana producer price of 19,30% of the change in the banana import, has been reached as a result of the less effect on the banana import. Moreover, Turkey is dependent on banana import because it is insufficient to produce banana to meet the annual banana demand. Therefore, it is thought that the change in producer price does not affect the import of bananas. In order to reduce the dependence of Turkey on imported banana products, it is possible to convert the current open-field production mode to the undercover production method. The investor can be rented with long-term low prices provided that the banana production is made in the land such as the idle agricultural land (2b and forest). Incentives given for the purpose of greenhouse banana production, both rented lands from government for banana production and private agricultural lands, can be continued until the Turkey's banana production level is enough for the banana consumption volume. Although Turkey produces inadequate production to meet its demand in banana production, it can make profit by making transit trade of banana products with the method of countries such as Belgium, Holland, Germany. Also, as a result of an interview with producers, they stated that besides the incentives given to producers, government could fight more with banana imports entering the country illegally in order to protect the producers and stated that the support of the state's production inputs could be increased in terms of increasing the production. In addition, in order to increase production, state must put away production preventing factors such as irrigation waters absence, and for a sustainable banana production and It was compared the producers' expectation that the cultivated land for sustainable production should be kept under state protection against the establishment.