Ömer Lütfi Mete’nin Şiirlerinde Deyiş Bilimsel Bir Araç Olarak Yinelemeler

Abstract

Edebî metinlerin ana malzemesi dildir. Metinde yer alan her türlü olay, olgu, durum, düşünce vb. dil vasıtasıyla ortaya konur. Dolayısıyla bir metni anlamak için öncelikle onun dilini anlamak gerekir. Bu amaçla ortaya çıkan kuramlardan biri olan deyiş bilim, her türlü edebi metnin dilini anlamak, çözümlemek ve yorumlamak için önemli bir araçtır. Metinlerin düzenleniş biçimi, amacı ve gerçeklikle olan ilişkisi kendi dil özelliklerini belirler. Şiirde alışılmamış bağdaştırma, sapma, eğretileme gibi kullanımlar şiir dilini diğer türlerin dillerinden ayırır; şiir dilinin anlaşılmasını daha güç hale getirir. Bu nedenle deyiş bilim incelemelerinde ağırlık, şiir diline verilmiştir. Deyiş bilim, metinleri dil ve anlam açısından inceler. İnceleme sırasında koşutluk, yineleme, önceleme ve sapma olmak üzere dört ölçüt kullanır. Bunlar arasında yineleme, bir veya birden fazla dizede belirli parçaların tekrarına dayanır ve daha çok şiirin yapı özellikleriyle ilgilidir. Türk şiirinin her döneminde kullanılan yinelemeler, şairlere ahenk ve ritim konusunda önemli imkânlar sağlar. Bu çalışmada, farklı türlerde verdiği eserlerle Türk edebiyatında önemli bir yer edinen Ömer Lütfi Mete’nin şiirleri yinelemeler açısından ele alınmıştır. Yinelemeler, dil bilim terminolojisindeki adlandırılmalarıyla kullanılmış; ses bilgisel, anlam bilimsel, biçim birimsel ve metinsel yinelemeler başlıkları altında incelenmiştir. Yapılan araştırmada, şairin, tüm şiirlerinde yinelemelere başvurduğu, hatta şiirlerinin çoğunda birden fazla yineleme türünü bir arada kullandığı anlaşılmıştır. Fakat, çalışmada yineleme örneklerinin tamamına yer vermek mümkün olmadığından her yineleme türünden en fazla üç örnek vermekle yetinilmiştir. Verilen örnekler, sanatçının 2018 yılında yayımlanan Gülce adlı şiir kitabından alınmıştır.