Lozan Antlaşması sonrası kurulan karma hakem mahkemeleri: Türk-İngiliz karma hakem mahkemesi ve üç örnek dava

Abstract

Karma Hakem Mahkemelerinin kurulmaları ve çalışma usulleri Lozan Antlaşmasına dayanmaktadır. Söz konusu mahkemeler Türk vatandaşları ile müttefik devletlerarasındaki Lozan Antlaşmasının ilgili maddelerinde açıklanan türden anlaşmazlıkları ve müttefik devlet vatandaşları ile Türk devleti arasındaki anlaşmazlıkları çözümlemeyi hedeflemişlerdir. Tarafsız bir başkan ve dava ile ilgili iki üyenin katılımı ile oluşan Karma Hakem Mahkemeleri, Türk-Fransız, Türk-İtalyan, Türk-İngiliz, Türk-Belçika, Türk-Romen ve Türk-Yunan Karma Hakem Mahkemesi olmak üzere altı adettir. İçlerinde en çok davaya bakan Mahkemelerden biri de Türk-İngiliz Karma Hakem Mahkemesi olmuştur. Biz de bu çalışmamızda Türk-İngiliz Karma Hakem Mahkemesinde peşi sıra görülen ve siyasi bir boyuta sahip olması ve tanınmış kişileri barındırması nedeniyle basın ve kamuoyunda en çok ilgi çeken üç davayı ele almayı uygun bulduk. Bu davalar, Malta sürgünlerinin, eski Hıdiv Abbas Hilmi Paşa’nın ve II.Abdülhamit’in mirasçılarının Karma Hakem Mahkemesinde açtıkları davalardır. Dava süreçlerini büyük ölçüde dönemin basınından takip ettik. Çalışmamızın başlıca kaynaklarını Türk ve İngiliz gazeteleri oluşturmaktadır. Aynı zamanda Osmanlı ve Cumhuriyet arşivinden ve konuyla ilgili yayınlanmış çalışmalardan ve anılardan da yararlandık.