Gümüşhane ili yöresi ağızlarında hayvan adlarıyla ilgili söz varlığı

Abstract

Diyalektoloji çalışmaları, son yıllarda yapılan birbirinden kıymetli çalışmalarla kendini geliştirmeye devam etmektedir. Ağızlar, dilin sadece telaffuz noktasında farklılıklar gösteren küçük kollarıdır. Bu küçük kolları belirleyen birçok faktör bulunmaktadır. Özellikle etimolojik köken, coğrafya, yaşayış biçimi gibi faktörleri bu belirleyiciler arasına ekleyebiliriz. 1940 yılından önce yabancı araştırmacıların çalışmalar yaptığı Türkiye Türkçesi ağızları, 1940 yılından sonra yerli araştırmacılarla belli bir noktaya gelmiştir. Son yıllarda il ve ilçe düzeyinde yapılan ağız derleme çalışmaları, ağızlar içinde yaşayan farklı terimlerle ilgili çalışmaların yapılmasına da fırsat vermiştir. Özellikle hayvan ve bitki adlandırmalarıyla ilgili yapılan çalışmalar hem ağız bilimine hem bitki bilimine hem de hayvan bilimine önemli katkılar sağlamaktadır. Çalışmamızda Anadolu’nun önemli Türkmen yurdu merkezlerinden birisi olan Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarında yer alan hayvan adlandırmalarıyla ilgili söz varlığı üzerinde durulacaktır. Çalışmamızda yazılı kaynaklardan tespit edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalara ek olarak yöreden derlemeler yapılarak elde edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalar ele alınacaktır. Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarında tespit edilen hayvanlarla ilgili adlandırmalar kendi içinde, hayvanlara ait eşyalar, hayvan yemleri, hayvan yavruları, evcil hayvanlar, yabanıl hayvanlar ve hayvanların kendilerine ait adlandırmalar şekillerinde alt dallara ayrılarak ele alınacaktır. Bu çalışmamız, Derleme Sözlüğü başta olmak üzere Gümüşhane ağzını ilgilendiren çalışmaların taranmasıyla ve kaynak kişilerden derlemeler yapılmasıyla oluşturulmuştur. Çalışmamız, Derleme Sözlüğü’ne ve hayvan adları çalışmalarına önemli katkılar sağlayacaktır.

Dialectology studies continue to improve itself with the valuable researches conducted in recent years. Dialects are small branches of the language that differ only in the point of pronunciation. There are many factors that determine these small branches. In particular, the factors can be the etymological origin, geography and way of living among these determinants. The Turkish dialects, studied by foreign researchers before 1940, has come to a certain point with local researchers. In recent years, dialect compilation studies carried out at provincial and regional level have also given the opportunity to carry out studies on different terms living in dialects. In particular, studies on animal and plant nomenclature make significant contributions to both dialectology and botany. In this study, we will focus on vocabulary related animal nomenclature in the dialects of Gümüşhane province and region, which is one of the important Turkmen dormitory centers in Anatolia. In our study, in addition to the animal nomenclature identified from the written sources, the animal nomenclature obtained by making compilations from the region will be discussed. animal nomenclature identified in the dialects of Gümüşhane province and region will be handled in sub-branches in the form of belongings of animals, animal feeds, animal offspring, domestic and wild animals. This study was created by scanning the studies related to the dialects of Gümüşhane, especially the Derleme Sözlüğü, and compiling from the real persons. Our study will make significant contributions to the Derleme Sözlüğü and studies on the animal nomenclature.