Batı Antalya'da Tarihi yapılardan kaynaklanan yer adları üzerine

Abstract

Dilimize yer adı bilimi olarak çevrilen toponimi, Yunan kökenli olup topos “yer” ve onoma “ad” kelimelerinin birleştirilmesinden oluşturulmuştur. Ad biliminin önemli inceleme alanlarından biri olan yer adı bilimi, son yıllarda araştırmacıların üzerinde titizlikle durduğu bilim dallarından biridir. Bu bilim dalı, yer adlarını veriliş eğilimleri, kökenleri ve yapıları açısından değerlendirir. Bunun yanında yer adlarının geçirdiği değişiklikleri de tarihî kaynaklara dayanarak gün yüzüne çıkarır. Tarih boyunca çok farklı medeniyetlerin yerleşme alanı olan Antalya, Bergama kralı II. Attalos’un tahta geçişinden sonra İ.Ö. 158 yılı civarında kurulmuştur. Adını kral Attalos’tan alan bu şehir, kaynaklarda Atalia, Adalia, Satalia, Antaliyye, Adalya gibi isimlerle yer alır. Her dönemde yerleşim merkezi olarak kullanılan Antalya ve çevresinde antik dönemlerden kalma yer adlarına sıklıkla rastlanır. Bu çalışma, belediyelerden alınan numarataj belgeleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Çalışmada Batı Antalya’da bulunan tarihî yapılardan adını alan yer adları üzerinde durulmuştur. Tarihî yer adları ile tarihî yapıların kaynaklık ettiği yer adları aynı çatı altında değerlendirilmiştir. Bu adların tarihsel gelişimleri ve yapısal özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Türkçe yer adları, Eski ve Orta Türkçe dönemlerindeki biçimleriyle, alıntı yer adları ise esas şekilleriyle konu edilmiştir. Yabancı kökenli kelimelerden değişerek geldiği düşünülen yer adları eğer ek almıyorsa basit olarak kabul edilmiştir. Birleşik kelimelerden oluşan yer adları ise kendi içinde gruplandırılmıştır. Çalışmanın amacı, Batı Antalya’nın kültürel hazinelerinden biri olarak kabul edilen tarihsel yer adlarını gelecek nesillere aktarmak ve toponimi bilimine katkıda bulunmaktır.

Toponymy, which is translated into Turkish as the science of place names, is originated from Greek and formed by combination of the words “topos” meaning “place” and “onoma meaning “name”. Toponymy, which is an important research area of the science of names, has been one of the scientific disciplines that researchers have meticulously focused on in recent years. This discipline, evaluates the place names in terms of the naming tendency, origins and structure. Besides, using historical sources the discipline uncovers the changes in the place names. Antalya which is a settlement area of various civilizations throughout the history was established when Attalos the second of Pergamon succeeded to the throne around B.C. 158. The city named after the king Attalos takes place in the literature with the names such as Atalia, Adalia, Satalia, Antaliyye, Adalya. The names of places dating back to ancient times are frequently encountered in Antalya and its surroundings which have been used as settlements throughout history. The data of the study is obtained from municipalities’ official documents. The study focuses on the place names which are originated from the names of the historical buildings in West Antalya. Historical place names and the names originated from the historical place names are evaluated under the same origin. In this study, historical development and structural features of these names have been discussed. Turkish place names are considered as their forms in Old and Mid Turkish Eras, while adapted place names are considered as their original forms. The names of places that are thought to have adapted from foreign origin words are considered as simple if they do not have affix. Place names made up of composite words are grouped together. The aim of the study is to transfer the historical place names considered to be one of the cultural treasures of West Antalya to future generations and to contribute to the science of toponomy.