Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora ve Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-mor. taksonlarının farklı toplama zamanlarına ait uçucu bileşenleri

Abstract

Genellikle otsu ve çalı formunda, tek yıllık veya çok yıllık, gövdesi salgı tüylü, hoş kokulu ve çoğunlukla dört köşeli bir yapıya sahip tıbbi-aromatik bitkilerden oluşan Lamiaceae familyasının en fazla tür sayısına sahip olan cinslerinden bir tanesi olan Phlomis cinsi, ülkemizde doğal olarak yayılış göstermektedir. Phlomis türlerinin yapraklarının kenarları tırtıklı olup, karşılıklı olarak dizilmiş, bitki yüzeyini kaplayan tüyler yıldız şeklinde ve çiçekleri mor, pembe, beyaz veya sarı renklidir. Halk arasında Phlomis türlerinin yaprakları ve çiçekleri iştah açıcı, antialerjik, idrar söktürücü, ishal kesici, gaz giderici, mide rahatsızlıklarına karşı, ağrı kesici, antidiabetik bitki çayı ve tonik olarak kullanılmaktadır. Akseki (Antalya) yöresinden 2018-2019 yılı vejetasyon dönmelerinde Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora ve Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. taksonlarına ait örnekler çiçeklenme öncesi (Nisan) ve çiçeklenme dönemi (Haziran) olmak üzere 2 farklı dönemde toplanarak, SPME (katı tabanlı mikro ekstraksiyon) yöntemine göre uçucu bileşenler gaz kromatografisi kütle spektroskopisi (GC-MS) yardımı ile tespit edilmiştir. Uçucu bileşenlerin tanımlanmasında Wiley, NIST Tutor ve FFNSC kütüphaneleri kullanılmıştır. Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora'da çiçeklenme öncesi (Nisan) dönemde ve çiçeklenme döneminde (Haziran) 36 farklı bileşen tespit edilmiş olup, ana bileşenler cisOcimene (%9,89; %10,84), ?-Cedrene (%33,10; %38,06) ve .?.-Cubebene (%12,08; %13,82) olarak bulunmuştur. Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor.'da çiçeklenme öncesi (Nisan) dönemde 38 adet ve çiçeklenme döneminde (Haziran) 33 adet farklı bileşen belirlenmiş ve ana bileşenler .?.-Pinene (%10,89; %11,59), Limonene (%22,48; %27,86% ve Caryophyllene (%25,11; %26,55) oranlarıyla saptanmıştır. Her iki Phlomis taksonunda da çiçeklenme döneminde ana bileşenlerin oranlarında artış gözlenmiştir. Belirlenen bu bilgiler ışığında bitkilerin yanlış toplanması nedeniyle oluşabilecek ekonomik kayıpların önlenmesi hususunda bilinçlenmenin sağlanacağı düşünülmektedir.

Phlomis genus, which is one of the most species of the genus Lamiaceae family, which consists of medicinal-aromatic plants with herbaceous and shrub form, one-year or perennial, body secretion hairy, aromatic fragrance and mostly quadrangular structure, is naturally distributed in Turkey. The edges of the leaves of Phlomis species are jagged, mutually aligned, star-shaped, covering the plant surface and the flowers are purple, pink, white or yellow in color. The leaves and flowers of Phlomis species are used as an appetizer, antiallergic, diuretic, diarrhea, gas reliever, against stomach ailments, painkillers, antidiabetic herbal tea and tonic. The samples of the taxa Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. grandiflora and Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor. were collected from Akseki (Antalya) province in 2 different periods as pre-flowering (April) and flowering period (June) of 2018-2019 vegetation period and volatile components were determined by gas chromatography mass spectroscopy (GC-MS) according to SPME (solid based micro extraction) method. Wiley, NIST Tutor and FFNSC libraries were used to identify volatile components. Totally 36 different components were determined for Phlomis grandiflora H. S. Thompson var. Grandiflora in pre-flowering (April) period and also flowering period (June) and cis-Ocimene (9,89%; 10,84%), ?-Cedrene (33,10%; 38,06%) and .?.-Cubebene (12,08%; 13,82%) were found as main components. For Phlomis leucophracta P. H. Davis & Hub.-Mor., 38 different components in preflowering period (April) and 33 in flowering period (June) and also .?.-Pinene (10,89%; 11,59%), Limonene (22,48%; 27,86%) and Caryophyllene (25,11%; 26,55%) were determined as main components. Both Phlomis taxa showed an increase in the proportion of the main components during the flowering period. It is thought that awareness will be provided to prevent economic losses due to wrong collection of plants.