Azerbaycan'ın ekonomik büyümesi ile Türkiye'ye petrol ihracatı arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi

Abstract

Dünya enerji ekonomisi içinde önemli bir konumda olan petrolün ticareti ülkelerin ekonomik gelişimi açısından önemli bir göstergedir. Nitekim 1973-74, 1979-80, 1990-91, 2003 ve 2015 yıllarında dünya ekonomisinde gerçekleşen dalgalanma ve daralmanın temelinde petrol ticaretinin olduğu görülmektedir. Bu nedenledir ki, dünya ekonomisi üzerinde yaşattığı bu etki onun kendi adıyla petrol krizi olarak anılmasına sebebiyet vermiştir. Böylece petrol ticaretindeki süreç ve miktar açısından değişimler ülkelerin makroekonomik göstergeleri üzerinde ciddi etki bırakmaktadır. Çalışmada Türkiye'ye petrol ihracı ile Azerbaycan'ın ekonomik büyümesi arasındaki ilişki teorik ve ampirik olarak araştırılmakta olup petrol ihracatı ile ekonomik büyüme ilişkisi değerlendirilmiştir. Bu noktadan hareketle Azerbyacan'ın ekonomik büyümesiyle Türkiye'ye olan petrol ihracı arasındadaki ilişkinin ortaya konulması çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Çalışmada Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 2000-2017 dönemine ilişkin yıllık bazda veriler kullanılarak Türkiye'ye petrol ihracatı ile ekonomik büyümesi arasındaki ilişkinin varlığı ve değişkenlerdeki ilişki ve değişimin nedenselliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ekonometrik analiz yöntemi kullanılan çalışmada Augmented Dickey Fuller birim kök testi, Engle ve Granger Eşbütünleşme testi, Vektör Otoregresyon Modeli kurularak ilişki incelenmiş ve Granger nedensellik testi ile değişkenler arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Analiz sonucu Azerbaycan'ın ekonomik büyümesi ile Türkiye'ye yaptığı petrol ihracatı arasında ilişkinin olduğu görülmüştür. Azerbaycan'ın ekonomik büyümesinden Türkiye'ye gerçekleştirdiği petrol ihracatına doğru tek yönlü nedensellik sonucu elde edilmiştir. Azerbaycan ekonomisindeki değişimin petrol ihracatını büyük oranda etkilediği görülmektedir. Şöyle ki, petrol ihracatında değişimin %50 üzeri kaynağı ekonomik büyümedir.

The trade of oil, which is in an important position in the world energy economy, is an important indicator for the economic development of the countries. As a matter of fact, oil trade is the basis of the fluctuation and contraction in the world economy between 1973-74, 1979-80, 1990-91, 2003 and 2015. For this reason, this effect on the world economy has caused it to be called oil crisis. Thus, changes in the oil trade process and quantity have a serious impact on the macroeconomic indicators of countries. Working with Azerbaijan's oil export to Turkey is being investigated as theoretical and empirical relationship between economic growth has been evaluated in relation to the economic growth of oil exports. To reveal the relationship between the Azerbyacan From this point to the economic growth of oil exports to Turkey constitute the main purpose of the study. The Republic of Azerbaijan in the study tried to reveal the existence and causation of the change in the relationship and the relationship between variables on an annual basis for the period 2000-2017 using data on oil exports and economic growth in Turkey. Augmented Dickey Fuller unit root test, Engle and Granger cointegration test, Vector Autoregression Model were used in the study in which the econometric analysis method was used. Analysis of the results of Azerbaijan's economic growth has been observed that the relationship between oil exports to Turkey. Azerbaijan's oil exports as a result of unidirectional causality from economic growth to Turkey were obtained. It is seen that the change in Azerbaijan economy has a great effect on oil exports. In other words, 50% of the change in oil exports is the economic growth.