II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Tartışmalı Bir Maden İmtiyazı: Bahr-i Lût Brom Madeni

Abstract

II. Meşrutiyet’in ertesinde Salah Cimcoz, HüseyinSuad ve Cenab Şahabeddin, Bahr-i Lût sularındanbrom madeni çıkartma imtiyazı almak adına hareketegeçmişlerdir. İlk talepleri, yapılan incelemeninardından uygun bulunmamıştır. Karara itirazetmelerinin ardından Ocak 1911’de imtiyazı eldeetmişlerdir. Bundan sonraki süreç imtiyaz sahipleriaçısından kolay olmamıştır. Muhalefetin oldukça canlıolduğu 1911 yılında özellikle muhalif basında, imtiyazsahipleri İttihat ve Terakki ile ilişkilendirilerekdevamlı surette eleştiriye uğramışlardır. İmtiyazı biryabancı sermaye grubuna satma veya işletmekonusunda da başarılı olamamışlar ve sonuçta imtiyaz1915 yılında feshedilmiştir. Filistin topraklarındakiTürk hakimiyetinin sona ermesinin ardından süreçdaha da karmaşıklaşmıştır. 1925’de imtiyaz yenidenSalah Cimcoz ve arkadaşlarına iade edilirken onlar daimtiyazı satmayı başarmışlardır. Ancak mesele,onlardan imtiyazı alan Fransız ağırlıklı grup ile rakipİngiliz şirket arasında mahkemelik olmalarına dekuzayan bir anlaşmazlığa dönüşmüştür. Bu çalışmadadaha önce ele alınmamış olan brom madenininimtiyaz sürecinin takip edilmesi hedeflenmektedir.Brom madeni imtiyazı, devamlı olarak tartışmakonusu olması bakımından farklı bir yere sahiptir. Bizde tartışma süreçleri üzerinden konunun işlenmesiniuygun gördük. Çalışmamız ağırlıklı olarak Osmanlıve Cumhuriyet dönemi arşiv belgelerine, yerli veyabancı gazetelerde sürece ilişkin yayınlananhaberlere dayanmaktadır. Konuyla ilgili resmi yayınlardan ve araştırma eserlerinden deyararlanılmıştır.