Batılı gezginlerin gözlemlerinde yörük/Türkmen çadırları

Abstract

Osmanlı Devletinin hâkim olduğu topraklar hemen hemen her dönem Batılı gezginlerin dikkatini çekti. Türk topraklarına çeşitli amaçlarla gelen gezginler, gezdikleri yerlerde gördükleri ve ilgilerini çeken birçok şeyi kaleme aldılar. Gezileri sırasında özellikle Türk toplumunun önemli unsurlarından birisi olan Yörük veya Türkmen olarak adlandırılan konargöçerler ile ilgili gözlemlerini de kayda geçirdiler. Bunların kışlak, yaylak ve güzlek arasında mevsim farkına bağlı olarak sürdürdükleri hareketli yapıları nedeni ile oturdukları çadırlar ve diğer mesken türlerini bazen ayrıntılı bir şekilde bazen de genel olarak ele aldılar. Çadırların donanım, kurulum ve iç mekân özelliklerine değindiler. Bu çadırlardan, karaçadır ismini sıkça verirlerken topak ev, alaçık, huğ ve diğer mesken türlerinin adlarından bahsetmediler ancak çoğunlukla şeklen tanıtıp çeşitli özellikleri veya genel görünümlerini betimlediler. Gözlemler sonucunda gezginler, var olan ortamı çoğu zaman olduğu gibi anlatmaya çalıştılar ancak romantik bir bakış açısı sergileyenler yanında zaman zaman oryantalist bakış açısından kurtulamayanlar da oldu. Gezginler, verdikleri bilgiler ile çadır türleri ve kullanılan meskenlerin çeşitliliğinden bahsedip bunların yöre ve bölge dağılımını ortaya koydukları gibi hem farklı çadır türlerinin, hem de çadırlar ile birlikte farklı meskenlerin aynı ortamda kullanıldığını gözler önüne serdiler.

The lands of Ottoman domination have attracted Western Travellers in almost all periods of history. The travellers visiting Turkish lands with different purposes penned lots of things they saw and were attracted to. They also recorded their observations, especially about the konargoçers called Yoruk or Turkman, which were one of the essential elements of Turkish Society in their travels. They referred to their tents in use due to their mobile way of life, depending on the seasonal variations in winter quarters, pasture and fall range, and their other types of domicile, either in detail or in general. They also referred to the equipment, set up and interior characteristics of the tents. While they mentioned the name, karaçadır, they did not speak of topak ev, alaçık, huğ and the names of the other types of domicile, but mostly, they described their general appearance and forms. Based on their observations, these travellers mostly tried to describe the surrounding as it was. However, there were some who could not get rid of their Orientalist point of view, as well as others who put forward a romantic perspective. The travellers unfolded both the different types of tents, and several other types of domicile used together with them while they put forward their regional and geographical distribution by mentioning the varieties of dwellings and tent types in their information.