Halep'te bir gezgin ve gözlemlerinde Reyhanlı Türkmenleri

Abstract

İngiliz çıkarlarına hizmet eden John Lewis Burckhardt, 1809 yılı başlarında Londra’daki Afrika Cemiyeti tarafından Sahra bölgesine bir keşif gezisi yapmak üzere görevlendirilir. Bu yolculuğu daha rahat yapabilmesi için Müslüman kimliği ve Arapça bilgisine ihtiyaç duyar. Bunun için yola çıkıp 1809 yılı Nisan ayında Malta’ya gelir ve burada Suriyeli bir tüccar kılığına girip Şeyh İbrahim takma adı ile zira Kur’an ve fıkıh dersleri aldığı Halep’e ulaşır. Halep’te bitki arayışı içerisinde olan bir hekim kisvesine bürünüp Reyhanlı Türkmenleri ileri gelenlerinden Muhammed Ali Bey ile tanışır. Yöredeki tarihi kalıntıları gezmek için onunla 1810 yılının Mart ayının ilk haftasında Reyhanlı Türkmenlerinin yaşadığı yere gelir. Bu süreçte Reyhanlı Türkmenlerine dair gözlemlerini 12 Mayıs 1810 tarihi ile kaleme alır. Bu gözlemlere dayanan yazı, gezginin ölümünden beş yıl sonra yayınlanan Suriye’de ve Kutsal Topraklarda Seyahat adlı eserin ekler kısmında bulunur. Yazı içerisinde Reyhanlı Türkmenlerinin sosyal, kültürel, idari, askeri ve ekonomik durumları ile ilgili bilgiler yer alır. Gezgin, bu yazıda zaman zaman öznel değerlendirmelere girer ve oryantalist bakış açısından kurtulamaz ancak verdiği bilgiler belgeler içerisinde bulunmaz ve birebir gözleme dayanır. Sunulan bilgiler, dönemin konargöçer hayatı ve yöredeki ahali ile ilişkileri bakımından olduğu kadar Suriye’nin kuzey batısına doğru, Halep, Afrin ve Antakya hattında, Türk varlığı açısından önem arz eder.

John Lewis Burckhardt, who serves for the interests of the British, is commissioned by the African Society in London in early 1809 to make an expedition to the Sahara. In order to make this journey more comfortable, he needs the knowledge of Arabic and a Muslim identity. He leaves for Malta in April 1809, and soon arrives in Aleppo, where he takes classes on jurisprudence, and disguises as a Syrian merchant under the pseudonym of Ibrahim. In Aleppo, he pretends to be a doctor searching for herbs, and meets a prominent physician Muhammad Ali Bey, who is a respectful member of Reyhanlı Turkmens. In order to visit the historical ruins in the region, he comes to the place, where Reyhanlı Turkmens live, in the first week of March 1810. In this process, he writes his observations about Reyhanlı Turkmens on 12 May 1810. The article, based on these observations, is found in the annex to the book; Travel in the Holy Land and in Syria, published five years after the death of the traveler. The article includes information on the social, cultural, administrative, military and economic conditions of Reyhanlı Turkmens. In this paper, the traveler occasionally interprets subjective evaluations and cannot avoid the orientalist point of view, but the information he gives is not contained in documents and is based on one-to-one observations. The information presented is of great importance in terms of Turkish presence in Aleppo, Afrin and Antakya lines towards the north west of Syria as well as in relation to the life of the period and its relations with the local population.