Stresli durumlarda bilişsel kontrol ve bilişsel esneklik: Bir ölçek uyarlama çalışması

Abstract

Bu çalışmada, stresli durumlarda bireylerin duygular üzerinde bilişsel kontrol ile değerlendirme ve başa çıkma esnekliğini ölçme amacı taşıyan Bilişsel Kontrol ve Esneklik Ölçeği’nin (The Cognitive Control and Flexibility Questionnaire; Gabrys, Tabri, Anisman ve Matheson, 2018) Türkçe’ye uyarlanması amaçlanmıştır. Ölçeğin psikometrik özellikleri, katılımcılarının üniversite öğrencileri olduğu üç farklı aşama ile sınanmıştır. Araştırma, ölçüm aracının dilsel eş değerliğini sınamayı amaçlayan birinci aşamada 47 (%66 kadın, %34 erkek), ölçüm aracının yapı geçerliğini ve güvenirliğini sınamayı amaçlayan ikinci aşamada 241 (%65 kadın, %35 erkek), ölçüm aracının diğer yapılarla ilişkilerinin, iç tutarlılığının, madde geçerliğinin ve güvenirlik değerlerinin incelenmesini amaçlayan üçüncü aşamada 352 (%45 kadın, %55 erkek) olmak üzere toplam 640 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Ölçüm aracının özellikleri dilsel eşdeğerlik, madde analizi, yapı geçerliği ve Cronbach Alpha güvenirlik sınama yöntemleriyle incelenmiştir. Ölçeğin geçerlik sınamaları için katılımcılara Bilişsel Esneklik Envanteri, Sürekli Umut Ölçeği ve Algılanan Stres Ölçeği uygulanmıştır. Yapı geçerliği için gerçekleştirilen doğrulayıcı faktör analizi bulguları ölçeğin Duygular Üzerinde Bilişsel Kontrol ile Değerlendirme ve Başa Çıkma Esnekliği olmak üzere iki faktörlü yapısının yeterli uyum değerlerine sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca beklenildiği gibi, Bilişsel Kontrol ve Esneklik Ölçeği, bilişsel esneklik ve sürekli umut ile pozitif, algılanan stres ile ise negatif yönde anlamlı ilişkiler göstermektedir. İkinci ve üçüncü aşama kapsamında alt faktörler ve ölçeğin tümü için hesaplanan Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları .85 ile .91 arasında değişmektedir. Sonuç olarak araştırma bulguları ölçeğin Türk üniversite öğrencilerinin stresli durumlarda duygular üzerinde bilişsel kontrol ile değerlendirme ve başa çıkma esnekliği düzeylerini değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğuna ilişkin destek sunmaktadır.

The purpose of the current research study is to adapt The Cognitive Control and Flexibility Questionnaire (CCFQ; Gabrys, Tabri, Anisman, & Matheson, 2018), which aims to measure the levels of cognitive control over emotions, appraisal and coping flexibility of individuals, into Turkish. The psychometric properties of the scale were tested in three stages in which the participants were university students. The first stage of the research, aimed to test the linguistic equivalence of the instrument, was conducted with 47 participants (66% female, 34% male), the second stage, aimed to test the construct validity and reliability of the measuring instrument, was conducted with 241 participants (65% female, 35% male), the third stage, aimed at examining the relationship of the measuring instrument with other structures, internal consistency, substance validity and reliability values, was conducted with 352 participants (45% female, 55% male). The psychometric properties of the scale were investigated by linguistic equivalence, item analysis, construct validity and Cronbach’s alpha reliability. The Cognitive Flexibility Inventory, The Dispositional Hope Scale and The Perceived Stress Scale were used to test the validity. The results of the confirmatory factor analysis showed that the two-factor structure of the scale, Cognitive Control over Emotion and Appraisal and Coping Flexibility, has adequate fit values. As expected, it was found that the scale has positive and significant relationships with cognitive flexibility and dispositional hope, and negative and significant relationship with perceived stress. In the second and the third phases of the study, Cronbach’s Alpha reliability coefficients were found to range from .85 to .91. In conclusion, the research findings indicate that the Turkish Form of CCFQ is a valid and reliable tool for the measurement of cognitive control over emotion and appraisal, and the coping flexibility of the Turkish university students in the context of stress.